Op donderdag 15 augustus vierde het ‘Fonds tot Uitkering bij Overlijden Gustaaf Adolf’ in Tiel zijn 125-jarig bestaan. Een oude en respectabele maatschappij met een bijzondere voorgeschiedenis.
Fotoalbum onder de tekst
Het Fonds is oorspronkelijk een product van de verzuiling in Nederland. Tegen het einde van de negentiende eeuw was de Nederlandse samenleving verdeeld in groepen die zich manifesteerden op basis van geloof of ideologie. De protestants-christelijke groepen in Tiel kregen daar ook steeds meer behoefte aan. Zo werd op 3 juli 1898 het Tielsch Protestantsch Werklieden Fonds opgericht, dat iets later dat jaar de naam Tielsche Protestantsche Werkliedenvereniging Gustaaf Adolf aannam.
Koning Gustaaf II Adolf van Zweden (1594-1632, koning sinds 1611) was een held van protestants Europa. In Duitsland waren namelijk van 1618 tot 1648 de katholieken en de protestanten verwikkeld in de Dertigjarige Oorlog. Juist toen de katholieken op alle terreinen de overhand kregen, greep hij in 1630 met het Zweedse leger in. Hij wist het tij te keren, maar sneuvelde zelf bij Lützen in 1632. De naam Gustaaf Adolf had sindsdien een magische klank.
De vereniging Gustaaf Adolf werd op allerlei terreinen actief voor met name de protestantse arbeiders. Een van die terreinen was de zorg voor steun bij overlijden. De meeste arbeiders hadden daarvoor geen reserves. Dat leidde tot de oprichting op 16 juli 1899 van het Fonds Gustaaf Adolf. Doel was om mensen met kleine periodieke betalingen een polis te laten betalen, waarmee ze in geval van overlijden het geld kregen voor uitvaart en begrafenis.
De opzet was uitermate sociaal, maar in die liberale periode niet onomstreden. Enkele jaren na de oprichting werd vanuit Culemborg gevraagd om advies bij een gelijksoortig voornemen. Een zekere M.H. trok toen in de Culemborgsche Courant fel van leer tegen de Tielse voorzitter van Gustaaf Adolf, J. Wielders. Hij voorspelde in 1904, dat een Fonds op deze basis zeker tot faillissem*nt zou leiden, waarna de inleggers met lege handen zouden staan. Niets bleek minder waar: het Fonds bestaat nu, 120 jaar na deze voorspelling, nog steeds.
In 1916 werd het Fonds op voorschrift van de verzekeringskamer losgemaakt van de vereniging, al bleef er wel een nauwe band en gebruikte het Fonds ook het in Tiel bekende gebouw van de vereniging Gustaaf Adolf aan de Konijnenwal. Het Fonds floreerde door de jaren heen goed en kon jaarlijks de leden uitnodigen voor een feest, waarop de winstuitkering werd gedaan. De herinnering aan deze bijeenkomsten bleef levend. Ook het feit, dat de bijdragen door de acht bodes van het Fonds jarenlang bij de leden thuis werd opgehaald.
Na de Tweede Wereldoorlog kwamen vereniging en Fonds steeds meer los van de protestantse achtergrond en de ontzuiling leidde ertoe, dat de vereniging per 1 januari 2002 werd opgeheven. Het Fonds bleef bestaan, met sinds 1983 een apart kantoor aan de Gasthuisstraat 82. Tegenwoordig heeft het Fonds nog ongeveer 11.000 polissen uitstaan bij tussen de 1500 en 2000 mensen.
Zoals gezegd vierde het Fonds Gustaaf Adolf het jubileum op donderdag 15 augustus. Dat gebeurde in het atrium van het Regionaal Archief Rivierenland, waar ook een kleine expositie was ingericht. Namens het archief verwelkomde directeur Ella Kok de aanwezigen. Zij wees op de samenwerking tussen het Fonds en het archief. Nu het Regionaal Archief (RAR) al tijden in het bezit is van het archief van de Vereniging Gustaaf Adolf drong ze er ook bij het Fonds op aan om zijn archief hier te deponeren. Archieven moeten een beeld geven van de hele maatschappij en daar hoort overlijden immers ook bij.
Hans Visser, de voorzitter van het Fonds, verwelkomde met name de burgemeester van Tiel. Hij gaf een korte historische terugblik. Tegenwoordig beheert het bestuur de gelden en ook de zeven woningen die bezit zijn van het Fonds. Het geld is veilig belegd in staatsobligaties en betrouwbare aandelen. De vraag naar de toekomst kon hij nog niet beantwoorden, want daar beraadt het bestuur zich nog op. Doel blijft wel om conform de oorspronkelijke plannen mensen te helpen de uitvaart van hun dierbaren waardig te kunnen laten plaats vinden. Nu uit enquêtes blijkt, dat nog 49% van de Tielenaren dat niet zonder hulp kan, blijft daar een heldere opdracht.
Burgemeester Frank van der Meijden gaf aan graag bij mensen te komen die in de samenleving het verschil willen maken. Daarbij moet men het verleden kennen. Hij wees erop, dat blijkens een resultaat als dat van Gustaaf Adolf de verzuiling zeker ook voordelen heeft opgeleverd. Tegenwoordig liggen taken als deze formeel bij de overheid.
De burgemeester opende de kleine expositie en daarna dronk men een glas champagne op het Fonds. Uiteraard gingen er ook gehaktballen rond zoals dat in het verleden bij de winstuitkering traditie was.
De expositie is tot eind september nog te bezoeken op het Regionaal Archief Rivierenland en daarna nog tot het einde van het kalenderjaar op het kantoor van het Fonds Gustaaf Adolf, Gasthuisstraat 82.
Fotoalbum:
